Gratis expo Museum of Broken Relationships @ Parlamentarium, Brussel

In het Parlementarium, het bezoekerscentrum van het Europees Parlement in Brussel, loopt momenteel en nog tot halfweg oktober een kleine maar niet te missen tentoonstelling: ‘Museum of Broken Relationships’, één van de meest gepassioneerde tentoonstellingen binnen en buiten Europa.

De tentoonstelling werd op poten gezet door twee (ex-)geliefdes uit Kroatië die zich kunstzinnig lieten inspireren door hun stukgelopen relatie in 2006. Zij wisten na hun scheiding tien jaar geleden niet meteen wat te doen met een aantal spullen die hun relatie hadden getekend, en nu overbleven als symbool van de verloren liefde. Onder het motto ‘de liefde kan mooi zijn, maar een liefdesbreuk ook’, besloten ze om de voorwerpen tentoon te stellen, en het publiek uit te nodigen om hetzelfde te doen en die ‘collectie’ aan te vullen. Zo doet het Museum of Broken Relationships doet net het tegenovergestelde als wat je zag in Eternal sunshine of the spotless mind, de met een Oscar bekroonde romantische sciencefictionfilm van Michel Gondry uit 2004: het wil liefdesverdriet bewaren.

Het museum in Zagreb werd snel enorm populair en werd in 2011 uitgeroepen tot het meest innovatieve museum van Europa, waarna het plan werd opgevat om ook een reizende tentoonstelling te maken van het project. De reizende verzameling van symbolische voorwerpen van een gefaalde relatie is ondertussen uitgegroeid tot een internationale sensatie die met enthousiasme is ontvangen in o.a. Parijs, Londen, Singapore en Mexico-stad. Elke verzameling weerspiegelt een breed spectrum aan sociale, culture, politieke en geschiedkundige realiteiten van de plaatsen waar de objecten verzameld zijn en illustreert het op deze wijze een nationale vorm van hartzeer door middel van het bevolkingsperspectief. Er kwamen intussen 28 steden aan de beurt, verspreid over de hele wereld, waarbij telkens een oproep wordt gelanceerd aan gebroken harten om de collectie aan te vullen. Ook in Brussel - waar de gratis tentoonstelling nog tot medio oktober loopt - zijn dus persoonlijke voorwerpen van onze landgenoten te zien.

In het Parlamentarium worden in totaal negentig voorwerpen tentoongesteld, waarvan er 43 speciaal voor deze tentoonstelling werden verzameld in België. We zien veel hartjes en knuffelberen, zoals verwacht, en voorwerpen die je aan muziek linkt: een doos vol cassettes, een gebroken plaat van Donovan.

Bij trouwjurken en liefdesbrieven is de link snel gelegd, maar er zijn ook voorwerpen bij waarvan het niet meteen duidelijk is wat die voor een relatie hebben betekend. Dan speelt ook het verhaal van de schenker, weergegeven in een briefje bij het voorwerp, een rol. Niet iedereen in het Museum of Broken Relationships treurt om een liefdesrelatie. Een Ier toont een huiskapelletje, symbool van het christelijke geloof waarmee hij na vijftien jaar brak. Een Spanjaard treurt dan weer om de groep vrienden waarmee hij brak. Ze bleken achter zijn rug op de loterij te hebben gespeeld. Zij wonnen het grote lot, hij moet verder met een waardeloos loterijbiljet dat herinnert aan het verraad.

Maar er mag ook gelachen worden. Een milde schenkster uit Turkije gaf het anti-snurkmiddel van haar ex weg. Er is ook een grijze vrouwenslip met in het rood 'Bart' op geborduurd, en een grote zwarte dildo, symbool voor een relatie die fout liep 'omdat het seksueel niet klikte'.

Tranen kreeg ik in de ogen bij het zien van deze poppen uit Cantabria. Er stond bij: “These puppets were handmade by my ex-girlfriend, who gave them to me for my birthday. They represent the two of us. I have colored pencils on my shirt and a cd attached to my trousers because I am an art director and musician. She has a sewing machine on her clothes because she is a tailor. Just like us, they too have a star tattooed on the arm. The gift also included two tickets for a concert of Block Party which we never attended."

Niet te missen!

Voor meer info, klik hier

Conchita Wurst: over genderdiversiteit en transgenderidentiteit

Conchita Wurst is een fenomeen. Voor wie het moest ontgaan zijn: het Eurovisiesongfestival werd in mei dit jaar gewonnen door een “vrouw met een baard”. Ik vond het een sterk nummer met een hoog James Bond gehalte, een sterke performance, kristalhelder gezongen ook, maar het valt niet uit te sluiten dat ook andere factoren gespeeld hebben.

Naast de jaarlijks terugkerende clichés over wat voor circus het songfestival is geworden, en hoe weinig het nog met muziek van doen heeft, deed er zich dit keer nog iets anders voor. Met verbazing stelde ik immers vast dat ook binnen mijn familie en vriendenkring er veel verwarring was over waar we nu weer mee te maken hadden. Was het een man, een vrouw, een grap, een flauwe provocatie en/of een politiek statement? Conchita is inderdaad geen typisch rolmodel voor de holebigemeenschap, en ook mijn holebivrienden konden Conchita niet plaatsen: ik hoorde termen als drag queen, travestiet, en nog veel meer, al dan niet begeleid met gegniffel. Net nu we min of meer gewend zijn aan de transseksueel, blijkt het allemaal nog ingewikkelder te kunnen. Ook voor mij, ook voor homo's, blijkbaar.

Dana International, dat was een vrouw, want zij was geopereerd. Conchita dat is een man, want hij onderging geen geslachtsoperatie. En omdat hij een vrouw uitbeeldt, is het een travestiet. Toch?

Conchita is niet in één hokje te plaatsen, en dat is precies wat de bedoeling was. Conchita maakt duidelijk dat er veel meer is dan alleen man en vrouw, en zet zo de deur open naar een debat over genderdiversiteit en transgenderidentiteit. De gemiddelde hetero, homo, lesbo of transseksueel zal aan zijn/haar verschijning misschien geen voorbeeld nemen, er zelfs zich niet in herkennen. En dat hoeft ook niet. Maar als we nu eens met zijn allen zouden erkennen dat er zoveel meer mogelijke genderidentiteiten en expressievormen zijn dan enkel man of vrouw? Sommigen begeven zich in een zone tussen vrouw en man in. Ze combineren mannelijke en vrouwelijke kenmerken, zien zich als man én vrouw of net als geen van beide en wensen zich doorgaans niet te laten begrenzen door binaire verwachtingen.

De meesten onder ons hebben er doorgaans geen last van, maar in onze cultuur wekt sekse nogal wat verwachtingen. Als je als meisje geboren wordt, wordt verwacht dat je je ook zo zult voelen, dat je je kleren, gedrag, je houding, zelfs je taal daaraan zult aanpassen, en dat je een jongen als partner zult kiezen. Zelfs mensen die we niet kennen, delen we bliksemsnel in bij ‘vrouw’ of ‘man’, terwijl we hun verschijning, gedrag en gevoelens gaan voorspellen of beoordelen op basis van waar we ze indelen. Maar ben ik minder man omdat ik op mannen val? Of omdat ik een rok draag? Natuurlijk niet, en daarom vond ik het zo jammer om het fenomeen Conchita gereduceerd te zien tot een “vrouw met een baard”-stunt, ook op het VRT nieuws trouwens. Dus: is het een vrouw met een baard? Is het een man in een jurk? Vragen die kunnen beantwoord worden met een andere vraag: is het belangrijk? En vandaar dus dit stukje.

Tot slot: in Brussel bestaat er al sinds 2001 een vereniging die Genres d’à Côté heet, zichzelf “queer” noemt en die de genderdiversiteit en transgenderproblematiek die ik hierboven beschreven heb al jaren onder de aandacht brengt, onder meer met een jaarlijks filmfestival Pink Screens en maandelijkse cineclubs. Kom zeker eens langs. Voor wie liever eerst wat leest bracht het Vlaams Ministerie van Gelijke kansen in december 2013 een infobrochure uit over de thematiek: hiervoor klikt u hier.

De joodse messias - Arnon Grunberg (2004)

ENG: “The Jewish Messiah”
FR: “Le Messie juif”
In het NL ook verkrijgbaar onder de titel “De Grote Jiddische Roman”, als deel 13 in de Jiddische Bibliotheek (!)

Is Arnon (Yasha Yves) Grunberg de Nederlandse Herman Brusselmans of is het juist omgekeerd? Van grote liefde tussen beide heren is er in elk geval geen sprake, en het zit er ook niet meteen aan te komen. Brusselmans zei ooit: “"Arnon Grunberg is gewoon een ontzettende eikel. Een gefrustreerd, klein, joods, ros mannetje dat wel talent heeft om te schrijven, maar dat op handen wil worden gedragen door professoren.” Misschien dat dat zelfs niet zo helemaal naast de waarheid, maar Vlaamse lezers weten ondertussen Brusselmans' uitspraken wel te relativeren. Brusselmans, you love him or you hate him, maar onmiskenbaar heeft hij net als Grunberg het talent om met schelmenromans steeds weer te balanceren tussen pure, echte emotie, en bruut en zinloos geweld. Waarbij humor en slapstick essentiële onderdelen zijn en de personages elk apart perfect volgens hun eigen logica handelen, zonder zich druk te maken over wat maatschappelijk aanvaardbaar is. Steeds opnieuw wordt je als lezer bij de neus genomen, want de personages hebben gedachten die je ook wel eens overvallen, alleen ontspoort hun logica in elk geval vaker dan de mijne. Wat ik bedoel: Grunberg bespeelt de media, hij beroert, hij choqueert. En hij doet dat meesterlijk.

In dit boek, het tweede dat ik aanvatte na het fantastische Tirza (voor de bespreking, zie elders op deze blog), komt alweer geen enkel normaal mens voor - niets is wat het lijkt, om het met hedendaags filosoof Siegfried Bracke te zeggen. De roman is een draaimolen van beledigingen, misbruik en mishandeling. En het is zonder onderscheid beledigend voor iedereen: joden, moslims, christenen en in het algemeen voor mensen met goede bedoelingen, maar in het bijzonder richting het joodse volk natuurlijk.

Een paar zinnen over de plot: Xavier Radek is een geassimileerde niet-joodse jongeman met een missie: hij wil meer weten over het lijden van de joden. Hij besluit daarom 'de vijanden van het geluk' te gaan troosten. Hoewel zijn ouders Xavier's gedrag afdoen als puberale en hormonale stoornissen, raakt hij bevriend met Awromele, zoon van een rabbijn, die hem adviseert Jiddische lessen te nemen en zich te laten besnijden. En wat daarna gebeurt, leest u zelf maar.

Het levensverhaal van de kleinzoon van een SS'er die zich opwerpt als de trooster der joden, zal wat wenkbrauwen doen fronsen. Vanaf de eerste zin, waarin zijn grootvader wordt aangeduid als `niet zo'n slampamper van een opa die achter zijn schrijftafel bleef zitten [...] nee, een gentleman die het handwerk van de dood verstond', vanaf die eerste lange zin lijkt Grunberg geheel `vrij van alle verantwoordelijkheden te exploderen.' En waarom niet? `De oorlog was ver weg, die oorlog in ieder geval, andere oorlogen ook, en tegen de tijd dat [Xavier] zich voor de vijanden van het geluk begon te interesseren, hadden deskundigen vastgesteld dat de Tweede Wereldoorlog nu eens en voor altijd een afgesloten hoofdstuk was.'

En dus kan de hoofdpersoon in alle onschuld tegen een rabbijn zeggen: `De joden hebben ook Lebensraum nodig.' Hij kan mopperen over het feit dat zijn joodse vrienden beantwoorden aan alle clichés die over hen de ronde doen (`Zoals sommige vrouwen vragen om verkrachting, zo vragen sommige joden kennelijk om een pogrom'). Zijn antisemitische moeder kan beweren dat `de Israeliet van nature een fascist' is, en dat jodenhaat de enige liefde is die de naam verdient. Zijn orthodox-joodse geliefde kan Mein Kampf omschrijven als een fascinerend boek (`Het heeft vaart, er zit humor in en volgens mij heeft de schrijver een verhaal te vertellen'). Voeg daarbij dat Adolf Hitler in De joodse messias consequent wordt aangeduid als Je-weet-wel-wie, alsof hij de boze tovenaar is uit de Harry Potter-boeken, en dat het voorlaatste hoofdstuk is getooid met de titel `Het ten onrechte verwaarloosde gedachtegoed van Streicher en Himmler', en het zal duidelijk zijn dat Grunberg in zijn nieuwe roman de provocatie zoekt.

Grunberg is - dat had u vast al wel begrepen - natuurlijk zélf jood, en juist omwille daarvan kan hij zich veel permitteren. Ik weet in elk geval wel waarom ik na Tirza en dit boek voorgoed aan Grunberg verkocht ben: het boek leest als een trein, het heeft diepgang, en het behandelt de thematiek Holocaust-Israël/Jodendom-Palestina met humor, maar ook met diepgang. Het is een geestige roman die aanzet tot nadenken. En in dat laatste opzicht moet Herman Brusselmans het uiteindelijk toch afleggen tegen Grunberg - zijn personages staan toch net iets verder af van de "normale" wereld. Gelukkig is literatuur geen competitie. Misschien dat ik binnenkort eens een boek van Brusselmans bespreek.

Afsluitend toch een klein minpuntje: het laatste stuk - dat zich afspeelt in het beloofde land - en de over-the-top ontknoping is wellicht essentieel om het boek te doen kloppen vanuit het perspectief van de auteur, maar ik vind het persoonlijk minder geslaagd dan wat vooraf ging. Maar laat u zich daardoor vooral niet tegenhouden.

http://www.arnongrunberg.com/