Het probleem is niet dat we het niet goed hebben, het probleem is dat we niet weten hoe het beter kan. In deze tijd, met koopkracht als laatste ideaal, schetst de Nederlandse historicus Rutger Bregman, een Nederlands geschiedkundige, opiniemaker en “Correspondent Vooruitgang” bij het online magazine De Correspondent nieuwe vergezichten. Bregman was een graag geziene gast in het inmiddels ter ziele gegane Nederlandse tv-programma 'De Wereld Draait Door', en hij was spreker op de TED Talk van 22 mei 2017 “Poverty isn't a lack of character; it's a lack of cash”, inmiddels ook meer dan een miljoen keer bekeken. In januari 2019 werd hij uitgenodigd deel te nemen aan het World Economic Forum (WEF) in Davos, en die passage was ook niet onbesproken. Dit boek, inmiddels vertaald in meer dan dertig talen, heeft ook daar aandacht getrokken.
Hij heeft het over zaken zoals een basisinkomen voor iedereen en een werkweek van vijftien uur, over een wereld zonder grenzen tot een wereld zonder armoede - het is tijd kortom voor de terugkeer van de utopie – dat woord staat niet toevallig in de titel van het boek. Het is niet het eerste boek van Bregman, maar wel het eerste dat ik van hem lees – die coronacrisis is toch ergens goed voor!. Ik was er zo wild enthousiast over dat ik na lange tijd van afwezigheid nog eens iets post op deze blog.
Met tal van cijfers toont de auteur aan: we worden veel ouder dan voorheen, we hebben veel minder kindersterfte en we kunnen op elke hoek van de straat een hamburger kopen. Onze huidige tijd is niet minder dan de droom van elke man of vrouw uit de middeleeuwen. Bregman schrijft dat wij als rijke westerse landen, eerder dan te blijven hangen in idealen van de vorige eeuw, beter zouden moeten nadenken over wat wij nu zouden kunnen doen om het leven nog aantrekkelijker te maken. Alle politieke programma’s beginnen volgens hem op elkaar te lijken, het is tijd om een nieuw ideaalbeeld te verzinnen.
Het basisinkomen is een mogelijk onderdeel van die toekomstvisie. Ten eerste los je in één klap een gedeelte van het armoede probleem op. Een plotselinge rekening brengt veel stress met zich mee, en continu ermee bezig zijn of je het eind van de maand wel gaat redden neemt veel energie in beslag, of zoals Bregman dat noemt: bandbreedte. Deze stress zorgt ervoor dat mensen met een schaarste aan geld minder verstandige beslissingen nemen. Het bieden van een vast inkomen zonder regels en bureaucratie geeft rust, en daardoor zullen mensen hun tijd en energie anders kunnen inzetten en betere beslissingen nemen.Ten tweede verkleint het basisinkomen de inkomensongelijkheid, welke direct gelinkt wordt aan de hoeveelheid sociale problemen in een land. Er is geen geld? De 62 rijkste mensen op deze aardkloot hebben evenveel rijkdom als de helft van de mensheid samen (3,5 miljard mensen!). Ja, er is zeker geld te vinden als men dat wil. Verschillende studies hebben overigens al aangetoond dat gratis geld geven een betere optie is dan lenen of ontwikkelingshulp, en voor voorbeelden verwijs ik je graag naar het boek. Wist je dat niemand minder dan de republikein Nixon in 1969 op een haar na dat basisinkomen heeft gerealiseerd? Wacht, er komt nog meer!
Bregman stelt meer vrije tijd en een werkweek van 15 uur voor als onderdeel van de nieuwe utopie. In 1855 waren het de metselaars van Melbourne die als eerste een werkdag van 8 uur invoerden, Henry Ford was in 1926 de eerste die de werkweek van 40 uur invoerde en in 1938 werd in de VS de 40-uur werkweek als eerste land ter wereld de standaard. (In 1933 had de Senaat al de 30-urenweek ingevoerd, maar de House had het voorstel afgewezen). In 1954 verklaarde de eerder genoemde Richard Nixon, toen nog vicepresident, dat de 4-dagenwerkweek er op korte termijn zat aan te komen. Door de opkomst van de machine is de inhoud van vele van onze banen aanzienlijk veranderd: in fabrieken, op het platteland, en bij ons thuis. Is het dan zo onnozel om voor te stellen dat we, wanneer deze trend zich voortzet, we binnenkort nog maar 15 uur per week hoeven te werken om het productiviteitsniveau op pijl te houden? Waarom gebeurt dat eigenlijk niet?
In 2019 kwam ondertussen het boek “De meeste mensen deugen: een nieuwe geschiedenis van de mens” uit. In dit boek verweeft Rutger Bregman de jongste inzichten uit de psychologie, de economie, de biologie en de archeologie. Hij neemt ons mee op een reis door de geschiedenis en geeft nieuwe antwoorden op oude vragen. Waarom veroverde juist onze soort de aarde? Hoe verklaren we onze grootste misdaden? En zijn we diep vanbinnen geneigd tot het kwade of het goede? Het staat alvast op mijn nog-te-lezen-lijst!
