In één ruk uitgelezen, deze laatste van Saskia de Coster. En toch is het boek eerst een jaar blijven liggen, bij mijn zus met name. Die het boek cadeau heeft gekregen, maar er wegens tal van omstandigheden nog niet aan toe is geraakt. Voor mezelf had ik het dus niet gekocht, want ondanks alle superlatieven in de media: een boek over kersvers meemoederschap in een lesbische relatie, zou dat wel iets voor een kinderloze homo als ik zijn?
Dit was het eerste boek van Saskia de Coster die ik tot mij nam, en dat is eigenlijk best wel vreemd. Ik ben samen met Saskia’s oudere zus afgestudeerd, en de Coster zelf behoort al een tijdje tot de absolute top in de Vlaamse literatuur. En niet alleen in de Vlaamse: zowel in Vlaanderen als in Nederland scoort ze al zo'n 15 jaar de ene literaire prijs na de andere. Zo stond haar voorlaatste roman “Dit is van mij” op de longlist van de AKO Literatuurprijs en de Gouden Uil. Ze behaalde de Opzij Literatuurprijs voor 'Wij en ik’ in 2014. In december 2019 werd “Nachtouders” door VRT Nieuws uitgeroepen tot een van de twintig boeken die 2019 hebben veranderd en in 2020 belandde het boek op de longlist van de Libris Literatuur Prijs, de prijs voor beste oorspronkelijke Nederlandstalige roman van het voorbije jaar (ze won deze helaas niet).
Nachtouders dus. Dat zijn Saskia en Juli, sinds een jaar ouders van Saul. Ze staan op het punt om af te reizen naar het eiland waar Karl, de man die zijn sperma doneerde, opgroeide. Het ouderschap valt Saskia zwaar. Zij is de niet-biologische moeder van Saul, en hoewel zij degene is op wiens voorspraak de keuze op Karl viel, lukt het haar niet om in haar nieuwe rol te groeien, zelfs niet om haar in haar rol te schikken. Haar twijfels doen haar ouderschap, haar relatie met Juli, de vriendschap met Karl en haar schrijverschap geen goed. Voor een langere samenvatting kun je zeker terecht op andere websites, maar het was een hele ervaring om mij drie dagen af te sluiten van mijn bekende omgeving en te vertoeven op de planeet Saskia de Coster, een oord waar – ik citeer de recensie die ik vond in De Standaard - “branie, absurdisme en melancholie aan de bomen groeien en waar in frisse beelden over diep-menselijke angsten wordt gesproken”. Een verdienstelijke poging van de recensent om de beeldtaal van de Coster over te nemen, maar niet meer dan een poging. Op elke pagina vind je immers wel een oneliner die een observatie of gevoel messcherp weergeeft - het soort beschrijving dat van Saskia de Coster zo’n fenomeen maakt.
In het boek gebruikt ze drie vertelwijzen door elkaar (respectievelijk chronologisch beschrijvend, dagboek en nachtelijke dialogen met Juli), en dat is niet zomaar een trucje: soms beschrijft ze haar eigen emoties, soms treedt ze bij wijze van spreken uit haar eigen lichaam om van buitenaf rationeel diezelfde emoties te analyseren. Als lezer word je meegesleurd, en dat is niet altijd even leuk: hoewel hier en daar een detail grotendeels puur voor de vorm is veranderd (zo werd haar echtgenote Inge Juli, Amos werd Saul etc.) en de Coster steeds overduidelijk kiest voor de melodramatische overdrijving - wat zorgt voor genoeg grappige momenten om door te blijven lezen - blijft dit in essentie een vrij pijnlijk eerlijk autobiografisch verhaal, een rauwe beschrijving zonder helden, waarbij de Coster zichzelf niet spaart.
En dan nu de conclusie: was het boek iets voor mij? Absoluut, want veel van haar analyses zijn universeel, en ik kan alvast eindelijk sommige van mijn gevoelens benoemen op een manier die ik nooit zelf had gekund. Dat spaart tijd uit bij de psycholoog, waarvoor dank. En dat geldt zeker niet voor mij alleen: dit boek is er voor de homo’s, de lesbiennes, de hetero’s. Dit boek is er voor de biologische en de niet-biologische ouders, voor de buitenbeentjes en iedereen die al zijn of haar leven lang worstelt met de verwachtingen die aan ouders én aan kinderen en familie in het algemeen wordt gesteld. Een prachtboek. Wat jammer dat het nog steeds niet vertaald is, zodat ook mijn Nederlands-onkundige vrienden en vriendinnen even naar haar planeet kunnen: het oeuvre van Saskia de Coster bestaat ondertussen in tien talen, maar voor dit boek uit 2019 is het nog steeds wachten op een vertaling. Alvast iets om naar uit te kijken in 2021.
